Wapń jest jednym z podstawowych składników pokarmowych dla roślin. Pełni rolę zarówno strukturalną wchodząc w skład błon i ścian komórkowych, jak i funkcję wtórnego przekaźnika informacji – uczestniczy w mechanizmach przekazywania sygnałów ze środowiska współdziałając w tych procesach z białkami m.in. kalmoduliną.Wiadomo że, ok. 60% całkowitej zawartości wapnia w roślinie jest zmagazynowane w ścianie komórkowej, gdzie tworzy kompleksy m.in. z celulozą i pektynami, co gwarantuje wysoką wytrzymałość ścian komórkowych oraz utrzymuje integralność i spójność tkanek dzięki czemu pośrednio przyczynia się do zwiększenia odporności na patogeny. Wapń odgrywa również ważną rolę w pobieraniu i transporcie różnych składników pokarmowych w roślinie, a także w trakcie podziałów komórkowych, reguluje również aktywność szeregu kluczowych dla metabolizmu roślinnego enzymów m.in. ATP-azy, amylaz i fosfolipazy. Wiadomo również, że wapń odgrywa istotną rolę w ograniczaniu skutków stresu w roślinach poprzez neutralizację reaktywnych form tlenu powstających w komórkach roślinnych w warunkach stresowych i stanowiących zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania enzymów i materiału genetycznego komórki.
Wapń jest w roślinie transportowany do części nadziemnej rośliny prawie wyłącznie przez ksylem. Transport na małe odległości odbywa się poprzez wchodzące w skład błon komórkowych białka tworzące tzw. kanały i pompy wapniowe. To, że wapń transportowany jest wraz z wodą poprzez ksylem utrudnia prawidłowe zaopatrzenie w wapń tkanek, które stosunkowo słabo transpirują np. owoce. Ponadto warunki utrudniające prawidłowe funkcjonowanie systemu korzeniowego, takie jak niedostateczna lub nadmierna wilgotność gleby wpływają negatywnie na pobieranie wapnia przez roślinę. Wapń należy też do pierwiastków słabo reutylizowanych co powoduje, że objawy jego niedoboru występują przede wszystkim na młodych liściach, a także w obrębie wierzchołków wzrostu łodyg i korzeni.
Na skutek zaburzenia dystrybucji wapnia w roślinie lub niekiedy jego rzeczywistego niedoboru mamy do czynienia z występowaniem szeregu chorób fizjologicznych w niektórych przypadkach powodujących duże straty w plonie. Do najczęściej spotykanych należą gorzka plamistość podskórna na owocach jabłoni, sucha zgnilizna wierzchołkowa na owocach papryki i pomidora, brzeżne zamieranie liści kapusty czy sałaty tzw. „tip burn”, zgnilizna wewnętrzna główek kapusty czy zamieranie liści sercowych selera. Ponadto na skutek niedostatecznego zaopatrzenia w wapń dochodzi do wystąpienia zaburzeń wzrostu zarówno części nadziemnej, jak i systemu korzeniowego, szczególnie u roślin charakteryzujących się szybkim przyrostem biomasy przy stosunkowo słabym systemie korzeniowym np. ogórek, zwłaszcza uprawiany pod osłonami. W tkankach niedostatecznie zaopatrzonych w wapń na skutek wzrostu wilgotności i opadów deszczu dochodzi do osłabienia ścian komórkowych, czego bezpośrednim skutkiem jest pękanie owoców np. jabłek, czereśni czy pomidorów.
Aby poprawić zaopatrzenie w wapń tych części roślin, do których transport wapnia jest utrudniony stosuje się dolistne nawożenie tym pierwiastkiem. Tradycyjne, pozakorzeniowe nawożenie wapniem opiera się na stosowaniu wysokich dawek nawozów wapniowych. Skuteczność takiego nawożenia zależy w dużym stopniu od dokładności wykonania zabiegu, w przypadku niektórych upraw konieczne jest również częste powtarzanie zabiegów, ponieważ tradycyjne nawozy wapniowe nie wpływają na transport wapnia w obrębie rośliny, a zwiększanie dawek nawozów nie zawsze prowadzi do zwiększenia efektywności nawożenia tzn. do zapewnienia optymalnego zaopatrzenia w wapń owoców, młodych liści i innych intensywnie rosnących części rośliny.
Produktem, który aktywnie wspomaga transport wapnia na poziomie komórkowym jest InCa™ – nawóz dolistny oparty na przełomowej, chronionej patentem technologii CaT niezwykle skutecznie wspomagającej transport wapnia na poziomie komórkowym – stymuluje transport wapnia poprzez istniejące w obrębie błon komórkowych tzw. kanały wapniowe. Technologia ta bazuje na wykorzystaniu naturalnych związków o budowie podobnej do auksyn, aktywujących kanały wapniowe. Dzięki badaniom naukowym wiadomo, że auksyny odgrywają ważną rolę w transporcie wapnia na poziomie komórkowym – mechanizm ten jest określany jako pompa wapniowo-auksynowa. Nawóz aktywując transport wapnia na poziomie komórkowym tym samym zapewnia, że wapń dotrze tam, gdzie jest potrzebny. Dzięki technologii CaT transport wapnia na poziomie komórkowym jest 20-50 razy bardziej efektywny w porównaniu z tradycyjnymi technologiami. Dzięki temu mechanizmowi możliwe jest wykonanie mniejszej liczby zabiegów i zastosowanie niższej dawki w porównaniu do tradycyjnej technologii (1-1,5 l/ha).
Doświadczenia przeprowadzone zarówno w Polsce, jak i w innych krajach, potwierdziły, że nawóz ten wyraźnie poprawia zdolność przechowalniczą i trwałość pozbiorczą owoców i warzyw, ogranicza wystąpienie objawów zarówno chorób fizjologicznych, jak i infekcyjnych w trakcie przechowywania i późniejszego obrotu. Owoce są również bardziej jędrne i wyrównane, w przypadku czereśni owoce są mniej podatne na pękanie i uszkodzenia mechaniczne w trakcie zbioru. Truskawki opryskiwane tym nawozem obficiej plonują, a owoce wolniej tracą jakość handlową. W licznych doświadczeniach stwierdzono również, że owoce zebrane z roślin traktowanych nawozem mają wyższą zawartość cukrów, co bezpośrednio przekłada się na lepszy smak. Główki sałaty i kapusty pekińskiej dłużej zachowują jakość handlową, zaobserwowano m.in., że wolniej tracą pożądaną zieloną barwę. InCa ™ spowalnia procesy oksydacyjne w obrębie uszkodzonych mechanicznie tkanek czego efektem jest późniejsze pojawienie się brązowych przebarwień m.in. w miejscach cięcia czy na uszkodzonych liściach np. w trakcie przygotowywania do sprzedaży. W uprawie pomidorów i papryki nawóz ten nie tylko ogranicza występowanie suchej zgnilizny owoców, ale również poprawia kształt owoców – szczególnie w uprawie papryki w tunelach nieogrzewanych.
Produkty oparte na technologii CaT stanowią interesującą alternatywę dla tradycyjnych nawozów przeznaczonych do pozakorzeniowego nawożenia wapniem. Zapewniają nie tylko optymalne zaopatrzenie w wapń tych części roślin, do których transport wapnia jest utrudniony tym samym zapobiegając wystąpieniu objawów licznych chorób fizjologicznych, ale również poprawia jakość owoców i warzyw.
Dr inż. Beata Kawka
