W procesie rozdysponowania gruntów Zasobu WRSP dzierżawa ma obecnie znaczenie malejące. Jednak nadal 3/4 powierzchni gruntów pozostających w Zasobie jest w dzierżawie. Według danych na koniec marca 2010 r. liczba umów dzierżawy po raz pierwszy spadła poniżej 100 tys. (99 700), a dzierżawiona powierzchnia obejmuje mniej niż 1,7 mln ha (1,67 mln ha).
Umowy na dzierżawę mienia Zasobu zawierane były najczęściej na okres 10 lat. W przypadkach uzasadnionych względami gospodarczymi (np. cyklem produkcyjnym lub inwestycjami) czas ich trwania może być dłuższy. W takich przypadkach Agencja raz na 10 lat zastrzega sobie prawo podwyższenia wysokości czynszu dzierżawnego, nie więcej jednak niż o 25%.
Jeżeli dotychczasowy dzierżawca złożył oświadczenie o zamiarze dalszego dzierżawienia nieruchomości na nowych warunkach uzgodnionych z Agencją (z tym że czynsz nie może być niższy niż dotychczasowy), wówczas nie stosuje się przetargu.
W razie nie złożenia oświadczenia, o którym mowa wyżej, najpóźniej na trzy miesiące przed zakończeniem dzierżawy i nie uzgodnienia nowych warunków dzierżawy w terminie miesiąca od złożenia oświadczenia – wydzierżawienie nieruchomości następuje w drodze przetargu. Złożenie oświadczenia, z zachowaniem powyższego terminu, jest zatem warunkiem koniecznym do rozpatrzenia wniosku.
Agencja – w ciągu miesiąca od złożenia oświadczenia dzierżawcy – zobowiązana jest przedstawić mu warunki dalszej dzierżawy. Jeśli tego nie zrobi, wówczas umowa dzierżawy zostaje automatycznie przedłużona na dotychczasowych warunkach na kolejny rok. Jeśli zaś nowe warunki dzierżawy przedstawione przez Agencję nie zostaną zaakceptowane, to umowa wygasa i Agencja podejmuje działania zmierzające do przejęcia nieruchomości od dzierżawcy.
Warunkiem koniecznym do przedłużenia umowy dzierżawy jest złożenie przez dzierżawcę oświadczenia, o którym była mowa wcześniej. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Brane jest również pod uwagę: czy dzierżawca wywiązywał się z obowiązków zawartych w umowie, w tym prawidłowo zagospodarował przedmiot dzierżawy (grunty i budynki wykorzystywał zgodnie z przeznaczeniem, nie poddzierżawiał przedmiotu dzierżawy); czy wywiązywał się ze zobowiązań finansowych; czy jest wiarygodny finansowo i przedłożył wymagane zabezpieczenia.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi zasadami umowy, dzierżawy, których termin wygaśnięcia jest dłuższy niż 6 miesięcy, są wydłużane jedynie w sytuacji, gdy dzierżawca uczestniczy lub zamierza uczestniczyć w programach współfinansowanych lub finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Europejskiego Funduszu Rybackiego – w wypadku produkcji rybackiej) na okres niezbędny do skorzystania z tej pomocy. Rozpatrzenie wniosku wymaga udokumentowania przez dzierżawcę uczestnictwa lub zamiaru uczestnictwa w tych programach. W przypadku, gdy termin wygaśnięcia umowy jest równy bądź krótszy niż 6 miesięcy – co do zasady, umowy mogą być również wydłużane, jeśli dzierżawca nie uczestniczy lub nie może udokumentować uczestnictwa w programach unijnych. Wtedy wydłużenie nastąpić może na okres do 3 lat (w wyjątkowych przypadkach 5 lat).
W celu udokumentowania uczestnictwa lub zamiaru uczestnictwa w programach pomocowych, o których mowa wcześniej, dzierżawca powinien zwrócić się do właściwego Oddziału/Filii Agencji. W sytuacji, w której przedłużenie umowy dzierżawy następuje ze względu na uczestnictwo w programach pomocowych, w umowie dzierżawy zamieszczony zostanie zapis umożliwiający Agencji wcześniejsze rozwiązanie umowy w sytuacji, jeżeli dzierżawca zrezygnuje z uczestnictwa w programie, bądź utraci prawo do realizacji tego programu.
Umowa dzierżawy może zostać rozwiązana przed terminem na wniosek dzierżawcy, w drodze porozumienia stron lub jednostronnie przez Agencję w związku z niedotrzymaniem przez dzierżawcę warunków umowy. W sytuacjach uzasadnionych względami społeczno-ekonomicznymi, zamiast rozwiązania umowy dzierżawy może dojść do przekazania praw i obowiązków dzierżawcy innej osobie niż określona w umowie (cesja umowy dzierżawy).
W odniesieniu do funkcjonujących umów dzierżawy, kontynuowane będą działania w celu zmniejszania liczby tych umów, głównie poprzez proponowanie dzierżawcom skorzystania z pierwszeństwa w nabyciu. Szczególnie istotna jest potrzeba znacznej redukcji liczby umów dotyczących mniejszych obszarowo nieruchomości. Np. umowy o powierzchni do 10 ha obejmują wprawdzie tylko 10% wydzierżawionej powierzchni gruntów Zasobu, jednak stanowią aż 87% liczby wszystkich zawartych umów.
Rozkład dzierżawionych powierzchni w grupach obszarowych jest odwrotnie proporcjonalny do rozkładu liczby umów w tych grupach. Na koniec I kwartału 2010 r.:
– umowy na dzierżawy do 10 ha obejmowały 154,9 tys. ha;
– umowy na dzierżawy od 10 do 100 ha obejmowały ok. 405,7 tys. ha;
– od 100 do 300 ha – ok. 281,1 tys. ha;
– od 300 do 500 ha – ok. 286,6 tys. ha;
– od 500 do 1000 ha – ok. 248 tys. ha;
– powyżej 1000 ha – ok. 285 tys. ha.
Duże umowy dzierżawy (powyżej 300 ha) obejmują powierzchnię prawie 820 tys. ha (połowę całej dzierżawionej powierzchni) i w większości zajmują pas północno-zachodniej i północno-wschodniej Polski, czyli regionów, gdzie głównie znajdowały się pegeery.
Warto nadmienić, że nie ma niebezpieczeństwa nagłego pojawienia się zbyt dużej liczby umów do przedłużenia dzierżawy. Z szacunków Agencji wynika, że ok. 38% umów dzierżawy wygaśnie do końca 2010 r., blisko 60% w latach 2011 – 2020, natomiast po roku 2021 jedynie ok. 2% wszystkich umów dzierżawy. Analizując rynek dzierżaw o powierzchni powyżej 100 ha można zauważyć, że 18% umów (ponad 500) wygasa do końca 2010 r., 61% (ok.1800 umów) w latach 2011 – 2020, a 21% umów (ok. 600) po roku 2021.
W 2010 roku kończą się umowy na powierzchnię 150 tys. ha, w 2011 – na 120 tys. ha, w 2012 – na 94 tys. ha, w 2013 – na 165, a w 2014 – na 205 tys. ha.
Źródło: Biuletyn informacyjny wydawany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Umowy na dzierżawę mienia Zasobu zawierane były najczęściej na okres 10 lat. W przypadkach uzasadnionych względami gospodarczymi (np. cyklem produkcyjnym lub inwestycjami) czas ich trwania może być dłuższy. W takich przypadkach Agencja raz na 10 lat zastrzega sobie prawo podwyższenia wysokości czynszu dzierżawnego, nie więcej jednak niż o 25%.
Jeżeli dotychczasowy dzierżawca złożył oświadczenie o zamiarze dalszego dzierżawienia nieruchomości na nowych warunkach uzgodnionych z Agencją (z tym że czynsz nie może być niższy niż dotychczasowy), wówczas nie stosuje się przetargu.
W razie nie złożenia oświadczenia, o którym mowa wyżej, najpóźniej na trzy miesiące przed zakończeniem dzierżawy i nie uzgodnienia nowych warunków dzierżawy w terminie miesiąca od złożenia oświadczenia – wydzierżawienie nieruchomości następuje w drodze przetargu. Złożenie oświadczenia, z zachowaniem powyższego terminu, jest zatem warunkiem koniecznym do rozpatrzenia wniosku.
Agencja – w ciągu miesiąca od złożenia oświadczenia dzierżawcy – zobowiązana jest przedstawić mu warunki dalszej dzierżawy. Jeśli tego nie zrobi, wówczas umowa dzierżawy zostaje automatycznie przedłużona na dotychczasowych warunkach na kolejny rok. Jeśli zaś nowe warunki dzierżawy przedstawione przez Agencję nie zostaną zaakceptowane, to umowa wygasa i Agencja podejmuje działania zmierzające do przejęcia nieruchomości od dzierżawcy.
Warunkiem koniecznym do przedłużenia umowy dzierżawy jest złożenie przez dzierżawcę oświadczenia, o którym była mowa wcześniej. Nie jest to jednak warunek wystarczający. Brane jest również pod uwagę: czy dzierżawca wywiązywał się z obowiązków zawartych w umowie, w tym prawidłowo zagospodarował przedmiot dzierżawy (grunty i budynki wykorzystywał zgodnie z przeznaczeniem, nie poddzierżawiał przedmiotu dzierżawy); czy wywiązywał się ze zobowiązań finansowych; czy jest wiarygodny finansowo i przedłożył wymagane zabezpieczenia.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi zasadami umowy, dzierżawy, których termin wygaśnięcia jest dłuższy niż 6 miesięcy, są wydłużane jedynie w sytuacji, gdy dzierżawca uczestniczy lub zamierza uczestniczyć w programach współfinansowanych lub finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Europejskiego Funduszu Rybackiego – w wypadku produkcji rybackiej) na okres niezbędny do skorzystania z tej pomocy. Rozpatrzenie wniosku wymaga udokumentowania przez dzierżawcę uczestnictwa lub zamiaru uczestnictwa w tych programach. W przypadku, gdy termin wygaśnięcia umowy jest równy bądź krótszy niż 6 miesięcy – co do zasady, umowy mogą być również wydłużane, jeśli dzierżawca nie uczestniczy lub nie może udokumentować uczestnictwa w programach unijnych. Wtedy wydłużenie nastąpić może na okres do 3 lat (w wyjątkowych przypadkach 5 lat).
W celu udokumentowania uczestnictwa lub zamiaru uczestnictwa w programach pomocowych, o których mowa wcześniej, dzierżawca powinien zwrócić się do właściwego Oddziału/Filii Agencji. W sytuacji, w której przedłużenie umowy dzierżawy następuje ze względu na uczestnictwo w programach pomocowych, w umowie dzierżawy zamieszczony zostanie zapis umożliwiający Agencji wcześniejsze rozwiązanie umowy w sytuacji, jeżeli dzierżawca zrezygnuje z uczestnictwa w programie, bądź utraci prawo do realizacji tego programu.
Umowa dzierżawy może zostać rozwiązana przed terminem na wniosek dzierżawcy, w drodze porozumienia stron lub jednostronnie przez Agencję w związku z niedotrzymaniem przez dzierżawcę warunków umowy. W sytuacjach uzasadnionych względami społeczno-ekonomicznymi, zamiast rozwiązania umowy dzierżawy może dojść do przekazania praw i obowiązków dzierżawcy innej osobie niż określona w umowie (cesja umowy dzierżawy).
W odniesieniu do funkcjonujących umów dzierżawy, kontynuowane będą działania w celu zmniejszania liczby tych umów, głównie poprzez proponowanie dzierżawcom skorzystania z pierwszeństwa w nabyciu. Szczególnie istotna jest potrzeba znacznej redukcji liczby umów dotyczących mniejszych obszarowo nieruchomości. Np. umowy o powierzchni do 10 ha obejmują wprawdzie tylko 10% wydzierżawionej powierzchni gruntów Zasobu, jednak stanowią aż 87% liczby wszystkich zawartych umów.
Rozkład dzierżawionych powierzchni w grupach obszarowych jest odwrotnie proporcjonalny do rozkładu liczby umów w tych grupach. Na koniec I kwartału 2010 r.:
– umowy na dzierżawy do 10 ha obejmowały 154,9 tys. ha;
– umowy na dzierżawy od 10 do 100 ha obejmowały ok. 405,7 tys. ha;
– od 100 do 300 ha – ok. 281,1 tys. ha;
– od 300 do 500 ha – ok. 286,6 tys. ha;
– od 500 do 1000 ha – ok. 248 tys. ha;
– powyżej 1000 ha – ok. 285 tys. ha.
Duże umowy dzierżawy (powyżej 300 ha) obejmują powierzchnię prawie 820 tys. ha (połowę całej dzierżawionej powierzchni) i w większości zajmują pas północno-zachodniej i północno-wschodniej Polski, czyli regionów, gdzie głównie znajdowały się pegeery.
Warto nadmienić, że nie ma niebezpieczeństwa nagłego pojawienia się zbyt dużej liczby umów do przedłużenia dzierżawy. Z szacunków Agencji wynika, że ok. 38% umów dzierżawy wygaśnie do końca 2010 r., blisko 60% w latach 2011 – 2020, natomiast po roku 2021 jedynie ok. 2% wszystkich umów dzierżawy. Analizując rynek dzierżaw o powierzchni powyżej 100 ha można zauważyć, że 18% umów (ponad 500) wygasa do końca 2010 r., 61% (ok.1800 umów) w latach 2011 – 2020, a 21% umów (ok. 600) po roku 2021.
W 2010 roku kończą się umowy na powierzchnię 150 tys. ha, w 2011 – na 120 tys. ha, w 2012 – na 94 tys. ha, w 2013 – na 165, a w 2014 – na 205 tys. ha.
Źródło: Biuletyn informacyjny wydawany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
