Plantatorzy, Plantacje

Słonecznik bulwiasty, topinambur, bulwa (Helianthus tuberosus L.) – gatunek byliny należący do rodziny astrowatych. Występuje dziko w Ameryce Północnej. Do Polski sprowadzony został w drugiej połowie XIX w., jako roślina uprawna. Obecnie występuje też w środowisku naturalnym na całym niżu i w niższych położeniach górskich, jako uciekinier z uprawy. Na niektórych stanowiskach jest dość liczny. Status gatunku we florze Polski: kenofit. Według ekologów stanowi zagrożenie dla gatunków rodzimych i należy zaniechać jego uprawy na obszarach chronionych.

Charakterystyka:
Łodyga - wzniesiona, prosta, dorasta do 3,5 metra wysokości. Cała jest szorstko owłosiona.
Kwiaty - zebrane w koszyczki podobne do koszyczków słonecznika, ale mniejsze. Zewnętrzne kwiaty w koszyczku (ok. 10), to płone kwiaty języczkowe o długości 2,5-4,5 cm, wewnętrzne to drobne kwiaty rurkowe, z których powstają nasiona. Kwiaty języczkowe są żółte, zaś wewnętrzne, rurkowe są pomarańczowe lub brunatne. Koszyczek okryty ciemnozielonymi lub prawie czarnymi i luźno odstającymi listkami okrywy. Kielich przekształcony w pappus w postaci 2-4 łusek. Kwiaty przedprątne, kwitną od lipca do listopada, są owadopylne. W Polsce nasiona przeważnie nie dojrzewają, roślina rozmnaża się z podziemnych bulw pędowych.
Liście - ulistnienie naprzeciwległe. Duże liście o owalnym lub jajowatym kształcie, grubo piłkowane i zaostrzone. Ich dwa dolne nerwy boczne są silnie łukowato wydłużone.
Część podziemna - roślina wytwarza rozłogi. Na ich końcach powstają podziemne bulwy pędowe, zawierające do 20% węglowodanu inuliny, nieszkodliwego dla cukrzyków, a zawartość skrobi oraz cukrów prostych jest niewielka. Dzięki takiej zawartości inuliny rośliny znoszą mróz i mogą zimować w glebie w naszych warunkach klimatycznych w przeciwieństwie do ziemniaka. Jedna roślina wytwarza do kilkudziesięciu bulw o różnej wielkości. Mają one nieregularny i różnorodny kształt. Na wiosnę są smaczniejsze, niż jesienią.
Biotop, wymagania - w środowisku naturalnym występuje na przydrożach, w zaroślach nadrzecznych. Roślina ruderalna. Geofit.

Zastosowanie:
- Roślina uprawna:
* Historia uprawy: Topinambur uprawiany był przez Indian jeszcze przed odkryciem Ameryki przez Kolumba. Do Europy został przywieziony w 1615 r, przez francuskiego podróżnika Samuela de Champlain. Przez następne 200 lat jego uprawa stała się popularna w Europie. W czasie I wojny światowej we Francji był jedną z ważniejszych roślin uprawnych. Po wojnie stał się mało popularny, za bardzo kojarzył się ludziom z głodem i wojną. Po II wojnie światowej wrócił do łask, odkryto bowiem jego cenne własności odżywcze i zdrowotne. Obecnie jest uprawiany w Ameryce Północnej, Europie, Rosji, Chinach i Australii. Daje plony porównywalne, lub nawet większe niż ziemniak. W Polsce uprawiany jest na mniejszą skalę.
* Sposób uprawy: Jest niewymagający i łatwy w uprawie. Rozmnaża się go głównie z bulw. Rośnie prawie na każdej glebie, jest też odporny na mróz i dość odporny na suszę. Uprawiany jest głównie jako roślina pastewna. Wykorzystuje się bulwy, łodygi i liście.

W Polsce rzadko uprawiany jest także jako roślina alternatywna lub przynęta na dziki.
Przetwarzany jest na alkohol, kiszonki oraz od niedawna na chipsy.
Warzywo zalecane w diecie niskowęglowodanowej.
Jest uprawiany również jako roślina ozdobna ze względu na swoje piękne kwiaty, kwitnące aż do listopada. Istnieją odmiany ozdobne o dużo ładniejszych od typowego gatunku kwiatach. Bywają nieprawidłowo nazywane słonecznikiem ozdobnym.

Ciekawostki:
- Chociaż sama roślina pochodzi z Ameryki Północnej, to nazwa "topinambur" pochodzi od nazwy południowoamerykańskiego plemienia Indian Tupinamba z Brazylii, których jako pierwszy opisał szerzej w XVI w. niemiecki podróżnik Hans Staden.
- Gorąca herbata z plasterkiem topinamburu ma walory smakowe porównywalne do herbaty z cytryną. Z tego powodu bulwy topinamburu nazywane bywają "cytryną północy".
- Bulwy topinamburu mogą być spożywane przez diabetyków. Nie zawierają skrobi, a inulina, ulega w organizmie hydrolizie do bezpiecznej dla diabetyków fruktozy.
- W Ameryce topinambur ma duże znaczenie dla ludzi pasjonujących się uprawianiem sztuki przetrwania. Wielokrotnie też ratował od śmierci głodowej pierwszych europejskich osadników w Ameryce.