Jednym z najważniejszych ogniw produkcji roślinnej (płodów rolnych = żywności) jest ochrona roślin przed agrofagami.Towarowa produkcja dla zapewnienia odpowiednio wysokich i wysokiej jakości plonów wymaga korzystania z „dobrodziejstw” środków ochrony roślin. Rozwijająca się dynamicznie chemia środków ochrony roślin dostarcza nie tylko środków coraz skuteczniejszych, ale także coraz bezpieczniejszych. Równolegle z badaniami nad skutecznością nowych związków, prowadzi się także badania nad ich wpływem na poszczególne elementy środowiska ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa dla człowieka i organizmów pożytecznych (drapieżców, parazytoidów, owadów zapylających). Jest to niezwykle istotne, szczególnie w świetle wymogów UE, według których od 1 stycznia 2014 roku, we wszystkich krajach członkowskich standardem ma być ochrona integrowana. Realizacja tego systemu ochrony wymaga bowiem stosowania środków ochrony roślin o wysokim stopniu bezpieczeństwa dla człowieka i zwierząt stałocieplnych oraz selektywnych w odniesieniu do organizmów pożytecznych, a szczególnie drapieżców i parazytoidów. Jednym z takich środków nowej generacji jest Mospilan 20 SP, którego substancją biologicznie czynną jest acetamipryd – związek z grupy pochodnych neonikotynoidów. Ta biologicznie czynna substancja została zsyntetyzowana po raz pierwszy w roku 1990 w firmie Nippon Soda Co LTD w Japonii. Substancja ta działa na centralny system nerwowy owadów jako tzw. agonista neurohormonu acetylocholiny. Preparat został zarejestrowany w Polsce w roku 1996 do stosowania w ochronie różnych roślin, w tym także roślin sadowniczych. Jest to środek owadobójczy w formie proszku rozpuszczonego w wodzie. Przeznaczony jest do zwalczania zarówno szkodników ssących, jak i gryzących i działa na nie zarówno kontaktowo, jak i żołądkowo, czyli wówczas, kiedy dostanie się do przewodu pokarmowego owadów wraz z pobranym pokarmem. Dużą zaletą preparatu jest jego trojakie działanie na roślinie. Działa bowiem nie tylko powierzchniowo, ale i wgłębnie, czyli wnikając do głębszych warstw tkanek rośliny. W przypadku owadów ssących, takich jak np. mszyce, jego istotną zaletą jest, że działa także układowo, czyli przemieszczając się razem z sokami roślinnymi. Ma to duże znaczenie również w przypadku zwalczania szkodników żerujących wewnątrz organów i tkanek roślin. W uprawach sadowniczych zgodnie ze znowelizowaną decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 04.02.2011 Mospilan 20 SP zarejestrowany jest do zwalczania znacznej grupy szkodników występujących na różnych gatunkach drzew i krzewów owocowych. W zależności od gatunku agrofaga, stosowany jest w dawce 0,125 kg/ha, bądź w dawce 0,2 kg/ha.
Jedną z bardzo ważnych grup szkodników drzew owocowych, które można zwalczać tym preparatem stanowią mszyce. Przy czym, w sadach jabłoniowych, najgroźniejszym gatunkiem jest mszyca jabłoniowo-babkowa. Żerowanie tej mszycy oprócz deformacji liści i ogładzania drzew z substancji pokarmowych powoduje także znaczną deformację i zahamowanie wzrostu zawiązków. Szkodnik ten równie chętnie zasiedla sady młode, jak i starsze. W przypadku licznego wystąpienia straty w plonie mogą sięgać nawet kilkudziesięciu procent. Drugim ważnym gatunkiem, który może być skutecznie zwalczany przy pomocy preparatu jest mszyca jabłoniowa, która najchętniej żeruje na drzewkach w szkółce lub w młodych sadach.
Preparat ten jest także zarejestrowany i skuteczny w zwalczaniu zespołu mszyc na gruszy oraz mszycy czereśniowej (wiśniowo-przytuliowej) na czereśni i wiśni.
Szczególnej uwagi wymaga zwalczanie mszyc na śliwach, na których może występować aż 8 gatunków tych szkodników. Ze względu na rozprzestrzenianie przez mszyce wirusa ospowatości śliw (szarki) bardzo ważne jest zwalczanie mszyc już na początku ich występowania – po zauważenia pierwszych kolonii.
Do zwalczania wszystkich wymienionych gatunków mszyc preparat powinien być stosowany w dawce 0,125 kg/ha. W przypadku zwalczania tych mszyc na śliwach oraz na czereśniach i wiśniach wskazane jest także dodanie do cieczy roboczej adiuwantu Slippa w dawce 0,1 l/ha.
Kolejną grupą szkodników, przeciwko której preparat stosowany jest w dawce 0,125 kg/ha stanowią owocnice. W uprawach jabłoni jest to owocnica jabłkowa, natomiast w uprawach śliw owocnica żółtoroga i owocnica jasna. Larwy tych szkodników mogą powodować znaczne straty w plonie niszcząc, w przypadku licznego występowania, nawet do kilkudziesięciu procent zawiązków. Do monitorowania obecności i liczebności tych szkodników najlepiej jest stosować białe pułapki lepowe, które powinny się znaleźć w każdym, racjonalnie prowadzonym sadzie. W przypadku owocnicy jabłkowej, progiem zagrożenia sygnalizującym konieczność wykonania zabiegu zwalczającego jest stwierdzenie 20 owadów dorosłych owocnicy średnio na 1 pułapkę w okresie od wywieszenia pułapki (zielony pąk) do końca kwitnienia. Na ogół odmiany kwitnące wcześniej zasiedlane są przez większą liczbę owocnic, niż odmiany kwitnące później. Z tego względu, w przypadku dużych obszarowo kwater poszczególnych odmian, pułapki powinny być zawieszane w każdej z nich. W przypadku przekroczenia progów zagrożenia, zabieg przeciwko owocnicy na jabłoni należy wykonać w momencie wylęgania się larw tego szkodnika, co zbiega się z fenologiczną fazą końca opadania płatków kwiatowych. W tym samym terminie i w tej samej dawce (0,125 kg/ha) zwalcza się również toczyka gruszowiaczka.
W przypadku owocnic na śliwach sygnałem do ich zwalczania jest także koniec opadania płatków kwiatowych śliw, ale wartość progu zagrożenia jest znacznie wyższa i wynosi 60 osobników dorosłych owocnic (żółtoroga + jasna) średnio na 1 pułapkę.
Mospilan 20 SP jest również polecany do zwalczania tak groźnych szkodników jabłoni i śliw, jakimi są owocówka jabłkóweczka i owocówka śliwkóweczka. Do zwalczania tych szkodników należy jednak stosować preparat w dawce 0,2 kg/ha. W zależności od wielkości populacji stosuje się 1 lub 2 zabiegi na początku regularnego lotu motyli i masowego składania jaj. Nieodzownym narzędziem monitoringu tych szkodników i wyznaczania terminu zabiegu są pułapki feromonowe.
Jednym z bardzo ważnych cech preparatu jest jego skuteczność w zwalczaniu nasionnicy trześniówki. Znaczenie gospodarcze tego szkodnika w ostatnich latach wzrasta z roku na rok i to nie tylko na czereśniach, ale także na wiśniach. Lot nasionnicy jest na ogół rozciągnięty, ale przy pomocy żółtych pułapek lepowych można wyznaczyć jego maksimum – co jest najlepszym momentem do zastosowania zabiegu. Oczywiście jedno opryskiwanie jest zwykle niewystarczające, ale pozostałe 2-3 powinno się wówczas wykonać środkami należącymi do innych grup chemicznych. Do zwalczania nasionnicy trześniówki preparat zaleca się stosować w dawce 0,125 kg/ha.
Preparat ten jest także bardzo przydatny do zwalczania opuchlaków na plantacjach truskawek. W przypadkach koniecznych zabieg wykonuje się po zbiorze owoców opryskując rośliny i glebę pod nimi. Zalecana dawka wynosi w tym przypadku 0,3 kg/ha, a objętość wody do 900 l/ha.
W celu zminimalizowania ryzyka uodporniania się szkodników na acetamipryd, jeżeli istnieje konieczność powtórzenia zabiegu, zamiast Mospilanu 20 SP zaleca się użycie środka z innej grupy chemicznej. Stosując Mospilan 20 SP (tak zresztą, jak i inne środki ochrony roślin) należy pamiętać o obowiązującej karencji, która w odniesieniu do jabłoni, gruszy, czereśni, wiśni i śliwy wynosi 14 dni. W przypadku truskawek okres karencji nie został podany, ponieważ w tej uprawie preparat może być stosowany tylko po zbiorze owoców.
Preparat jest bezpieczny dla pszczół, jak również selektywnym dla roztoczy drapieżnych, może być więc zalecany i stosowany w sadach i na plantacjach prowadzonych systemem integrowanej ochrony i integrowanej produkcji owoców.
Prof. dr hab. Remigiusz W. Olszak
Instytut Ogrodnictwa – Oddział Sadownictwa, Skierniewice
